Nga ALTIN JOKA
Imagjinoni miliona vjet më parë… Paraardhësit tanë janë atje, duke bërë gjënë e tyre – duke gjuajtur, mbledhur dhe përgjithësisht duke u përpjekur të mbijetojnë pa komoditetin e sotëm. Në atë kohë, ata kishin një enzimë të mrekullueshme të quajtur URICASE.
Uricase ishte si ekipi i tyre personal i pastrimit, duke zbërthyer acidin urik në diçka më të lehtë për t’u trajtuar, të quajtur allantoin. Me urikazën në anën e tyre, paraardhësit tanë nuk duhej të shqetësoheshin për grumbullimin e acidit urik dhe shkaktimin e telasheve, siç na bën tani nga dietat me fruktozë të lartë. Ata mund t’i hanin të gjitha ato ëmbëlsira pa as më të voglin faj!
Por më pas ndodhi diçka e çuditshme. Evolucioni vendosi t’i ndryshojë gjërat dhe njerëzit, së bashku me të afërmit tanë të ngushtë si shimpanzetë, humbën aftësinë për të bërë urikazë.
Shkencëtarët kanë disa teori se pse ndodhi kjo.
Një ide e njohur është se mbajtja e niveleve më të larta të acidit urik në fakt i ka ndihmuar paraardhësit tanë të mbijetojnë.
Acidi urik është një antioksidant mjaft i fuqishëm dhe mund t’i ketë ndihmuar ata të ruajnë më shumë yndyrë, gjë që ishte shumë e dobishme gjatë kohës kur ushqimi ishte i pakët. Plus, mund të kishte ndihmuar në mbajtjen e presionit të gjakut të tyre, gjë që ishte një gjë e mirë kur mbijetesa ishte më shumë për grabitqarët që nuk vraponin sesa të uleshin në takimet e Zoom.
Pra, urikaza u godit deri në kufi, dhe paraardhësit tanë vazhduan, me lumturi të pavetëdijshëm se sapo kishin humbur një enzimë që njerëzve të ardhshëm mund t’u mungonte vërtet.
Hyni në kohët moderne… Fruktoza, Miku ynë i paqëndrueshëm
Shpejt përpara deri në ditët e sotme, ku ne kemi këmbyer gjuetinë me perdorimin e makinave inteligjente. Dhe së bashku me dashurinë tonë për komoditetin, ne kemi zhvilluar gjithashtu një shije serioze për fruktozën. E dini, ato gjëra të ëmbla gjenden pothuajse në çdo gjë të shijshme, nga karamele te pijet joalkoolike.
Ja ku gjërat bëhen të ndërlikuara: kur konsumoni fruktozë, mëlçia juaj fillon të punojë për ta zbërthyer atë, dhe një nga nënproduktet është – acidi urik. Tani, nëse do të kishim akoma urikazë, kjo nuk do të ishte një punë e madhe. Por meqenëse trupat tanë nuk e prodhojnë më atë, nivelet e acidit urik mund të krijohen, duke çuar në disa çështje mjaft të pakëndshme shëndetësore.
Çfarë lloj çështjesh, ju pyesni? Epo, le të fillojmë me përdhes. Është kjo gjendje e dhimbshme ku kristalet e acidit urik grumbullohen në nyjet tuaja.
Tingëllon si diçka me të cilën merret vetëm stërgjyshi juaj, apo jo? E gabuar. Përdhesi po kthehet, dhe po ashtu edhe probleme të tjera të lidhura me nivelet e larta të acidit urik, si presioni i lartë i gjakut, gurët në veshka dhe madje edhe diabeti i tipit 2. Është sikur po jetojmë në një botë ku shkëmbimi evolucionar që ndihmuan paraardhësit tanë tani po kthehet për të na kafshuar – e vështirë.
Pse duhet ta rikthejmë plotësisht urikazën
Mirë, ja ku gjërat bëhen interesante. Po sikur të mund ta kthenim urikazën? Për shembull, rifuteni atë në trupin tonë dhe lëreni të bëjë atë që ishte menduar gjithmonë të bënte: të mbajë nën kontroll acidin urik. Tingëllon si fantashkencë, por nuk është aq e largët sa mund të mendoni.
Shkencëtarët tashmë po punojnë në mënyra për të përdorur urikazën nga specie të tjera – si kafshet edhe bakteret – për të trajtuar njerëzit.Këto trajtime kanë dhënë premtime, por nuk janë perfekte. Së pari, ato mund të shkaktojnë reaksione imune dhe kërkojnë doza të rregullta, gjë që nuk është saktësisht e përshtatshme.
Por këtu është pjesa emocionuese: me rritjen e terapisë gjenetike dhe bioteknologjisë së avancuar, ekziston një mundësi reale që një ditë mund të rifusim urikazën direkt në ADN-në tonë. Imagjinoni të hidhni një pilulë ose të merrni një trajtim një herë që rikthen përgjithmonë urikazën në trupin tuaj. Papritur, i gjithë ai acid urik shpërbëhet njësoj si në paraardhësit tanë të lashtë. Ne mund të shijojmë ëmbëlsirat tona, ndërkohë që zbusim pak nga pasojat jo aq të ëmbla afatgjata shëndetësore.
Tani, nuk po them se kjo do të ndodhë nesër. Por ideja për të qenë brezi që sjell një enzimë të lashtë dhe e përdor atë për të zgjidhur problemet moderne shëndetësore? Kjo është goxha epike.
Personalisht për mua, ideja për t’u zhytur në kërkime mbi urikazën, për të kuptuar potencialin e saj dhe ndoshta edhe për të qenë pjesë e ekipit që e kthen atë në biologjinë tonë është përtej emocionuese. Unë vazhdoj të mësoj sa më shumë që mundem për inxhinierinë gjenetike dhe bioteknologjinë, dhe mezi pres që përfundimisht t’i nxjerr këto ide nga laboratori dhe në botën reale, pasi të mos jem aq naiv për shkencën.
Nuk ka të bëjë vetëm me shkencën. Për mua, ky është një shans për të bërë një ndikim të vërtetë në shëndetin publik, për të kontribuar në një zgjidhje që mund të parandalojë miliona njerëz të vuajnë nga sëmundjet që lidhen me nivelet e larta të acidit urik. Ideja e përdorimit të teknologjisë më të fundit për të zgjidhur problemet që kanë qenë me ne për mijëvjeçarë?
Kjo është ëndrra…
