Nga: ALTIN JOKA

Ka një numër në rritje të provave që sugjerojnë se nitrati i dietës mund të ketë një rol mbrojtës në shëndetin, në veçanti shëndetin e enëve të gjakut, dhe në veçanti duke ulur presionin e gjakut.

Sëmundja koronare e zemrës (CHD), goditja në tru dhe dështimi i zemrës janë tre nga shkaqet kryesore të vdekjeve në nivel global. Sëmundjet kardiovaskulare janë përgjegjëse për një pjesë të konsiderueshme (zakonisht rreth 25%) të vdekjeve të parakohshme dhe rreziku rritet ndjeshëm me moshën.

Për një problem kaq të madh të shëndetit publik, ndoshta është befasuese që thjesht duke përmirësuar cilësinë e dietës sonë – duke ngrënë më shumë perime – ne mund të reduktojmë ndjeshëm rrezikun e vdekjes së hershme.Për shembull, në një studim të marrjes së perimeve në Japoni 2020 Kinë dhe Hong Kong, konfirmoi përfitimet.

Studimi zbuloi se ekspozimi dietik ndaj nitrateve nga perimet e papërpunuara ishte deri në 350% e marrjes mesatare të rekomanduar ditore (për konsumatorët me perime të larta). Zarzavatet me gjethe, duke përfshirë spinaqin, lakrën, u shoqëruan me presionin e ulët të gjakut sistolik dhe diastolik.Modelet e vakteve japoneze mbështeten në një shumëllojshmëri të gjerë perimesh dhe besohet se nitrat dietik mund të jetë pjesërisht përgjegjës për shkallën më të ulët të sëmundjeve kardiovaskulare në Japoni.

Më shumë sesa thjesht ulje e presionit të gjakut

Efektet kardioprotektive të konsumit të perimeve në kontekstin e modeleve dietike kulturore janë gjithashtu të dukshme në dietën mesdhetare. Në veçanti, burimet e pasura përfshijnë perimet me gjethe jeshile, panxharin dhe selinon, pasi nitrati tenton të grumbullohet në gjethet, kërcellin dhe rrënjët e bimëve.

Përfitimet janë më të gjera sesa thjesht ulja e presionit të gjakut.

Një rishikim sistematik dhe meta-analizë që hulumton efektet afatshkurtra të nitrateve inorganike/dietike dhe faktorëve të rrezikut CVD u publikua së fundmi ne Nutrition Revieës, 2018   Studimi zbuloi se marrja e nitrateve dietike mund të zvogëlojë ndjeshëm ngurtësinë arteriale dhe të zvogëlojë grumbullimin e trombociteve (që do të thotë një rrezik më i ulët i goditjes në tru).

Këto përfitime të nitrateve dietike kanë dalë në dritë vetëm (relativisht) kohët e fundit – brenda 20 viteve të fundit.

Tradicionalisht, nitrat dietik është konsideruar të jetë biologjikisht i panevojshëm ose një komponent potencialisht i dëmshëm i furnizimit me ushqim dhe ujë.

Njerëzit kanë më shumë gjasa t’i lidhin nitratet me vetitë kancerogjene sesa me rezultate të dobishme shëndetësore. Kjo është e kuptueshme pasi mund të jetë konfuze dhe frika nga kanceri ka më shumë gjasa të motivojë njerëzit sesa të jetojnë më gjatë.

Ekziston një ndryshim midis nitrateve dhe nitriteve. Një konsum i lartë i mishit të përpunuar mund të rrisë rrezikun e kancerit në traktin tretës.

Nga ana tjetër, nitratet dhe nitritet gjithashtu gjenden natyrshëm në perime, të cilat mund të zvogëlojnë rrezikun për disa lloje kanceri dhe sëmundje të tjera.

Është konfuze – nitritet kundrejt nitrateve?

Nuk është çudi që njerëzit janë të hutuar.

Shpjegimi i thjeshtë është se vitamina C dhe flavonoidet, të gjetura në një shumëllojshmëri të gjerë frutash dhe perimesh, pengojnë formimin e “nitriteve të këqija”, ndërsa hekuri hem, që gjendet kryesisht në mishin e kuq, rrit prodhimin e tyre.

Prandaj, përfitimet e konsumit të frutave dhe perimeve, për shkak të përmbajtjes së tyre të flavonoideve dhe lëndëve të tjera ushqyese, mund të zbusin efektet potencialisht të dëmshme të nitriteve të lidhura me mishin e përpunuar dhe të kuq.

Në fakt, studimet epidemiologjike kanë treguar se marrja e lartë e nitrateve kryesisht nga perimet redukton rrezikun e kancerit të stomakut. Në të kundërt, studime të tjera të gëlltitjes së nitrateve dhe nitriteve nga mishi i përpunuar zbuluan një rrezik në rritje.

Trupi ynë gjithashtu prodhon nitrate dhe i sekreton ato në pështymë. Ky zbulim ishte zbulimi kryesor i 20 viteve të fundit, i cili ndryshoi të kuptuarit tonë se si nitratet janë të dobishme për shëndetin. Nitratet dhe nitritet qarkullojnë nga sistemi tretës në gjak, më pas në pështymë dhe përsëri në sistemin tretës.

Ky metabolizëm i brendshëm është rruga kryesore natyrore për prodhimin tonë të oksidit nitrik (NO) dhe promovimin e kudondodhur të lëngut të panxharit si një lëndë ushqyese e mundshme për këtë proces.

Megjithëse lëngu i panxharit promovohet si një burim i vetëm nxitës për të rritur nivelet e NO në sistemin tonë, dëshmitë janë se marrja e nitrateve dietike prodhon efekte më të rëndësishme bioaktive kur konsumohet brenda kontekstit të një diete të shëndetshme.

Një dietë e pasur me antioksidantë dhe polifenole rrit fuqinë dhe bioaktivitetin e nitrateve dietike. Disa studime madje zbuluan se nitratet dietike mund të ndihmojnë në vrasjen e baktereve, të tilla si Salmonella.

Si disa filxhanë çaji të zi përmirësojnë trupin, trurin dhe enët e gjakut.

Prindërit tuaj kishin të drejtë – hani perime, sa më shumë prej tyre!

Perimet janë burimi ynë kryesor i nitrateve dietike, duke kontribuar në përgjithësi rreth 80% të konsumit tonë total ditor në kulturat perëndimore.

Burimet kryesore janë të gjitha lehtësisht të arritshme dhe të lira:

Marulja është një zgjedhje popullore dhe shpesh burimi kryesor i nitrateve dietike në një dietë “tipike” perëndimore.

Spinaqi është gjithashtu një burim i zakonshëm.

Të gjitha perimet me gjethe jeshile, panxhari dhe selino janë zgjedhje të shkëlqyera ditore.

Dhe hani më shumë nga gjethet (p.sh. në rastin e selinose) dhe rrënjët (e në rastin e brokolit) për të marrë më shumë vlerë perimet tuaja.

Burime të tjera të mira janë frutat, mishi i papërpunuar dhe ushqimet me drithëra.

Mishi i përpunuar kontribuoi shumë pak në marrjen totale të nitrateve dietike, së bashku me alkoolin dhe ushqimet e qumështit.

Lëngu i panxharit të përpunuar mund të jetë i dobishëm, por është i shtrenjtë dhe nuk do të kompensojë mangësitë e një diete jo të shëndetshme.

Hapi i parë për të rritur përfitimet kardiovaskulare të nitrateve është të hani më shumë perime. Hapi i dytë – opsional – është të pini suplemente bimore si cajrat.